דאָס הינטעלע
Szczeniak
[dos hintełe]
Kolejny wpis po, hmmm, wstyd przyznać, ekstremalnie długiej przerwie. Postanowiłem nie zaczynać zbyt gwałtownie, więc dzisiaj bardzo przyjemny i dość krótki wpis o Berełe i jego szczeniaku ;) Miłej lektury :) Myślę, że tekst jest na tyle nieskomplikowany, że jeśli już ktoś opanował alfabet, to spokojnie da sobie radę z przeczytaniem, więc nie będę zamieszczał uproszczonego zapisu fonetycznego. Aha, tekst jest z podręcznika "דער אָנהײבער", ze strony 60.
.בערעלע האָב אַ שײן הינטעלע
Bereł ma pięknego szczeniaka.
.בערעלע האָב ליב זײַן הינטעלע
Bereł kocha swojego szczeniaka
.דאָס הינטעלע האָב ליב בערעלען
Szczeniak kocha Bereła.
.װוּ בערעלע שטײט - שטײט אױך דאָס הינטעלע
Gdzie Bereł stoi - stoi także szczeniak.
.װוּ בערעלע גײט - גײט אױך דאָס הינטעלע
Gdzie (Dokąd) Bereł idzie - idzie także szczeniak.
.װוּ בערעלע זיצט - זיצט אױך דאָס הינטעלע
Gdzie Bereł siedzi - siedzi także szczeniak.
.זעט דאָס הינטעלע: בערעלע לױפֿט - לױפֿט עס אױך
Szczeniak widzi: Bereł biegnie - biegnie także on (dosł. 'ono', w jidysz 'pies' jest r. nijakiego, stąd rodzajnik 'dos').
.זעט דאָס הינטעלע: בערעלע שפּרינגט - שפּרינגט עס אױך
Szczeniak widzi: Bereł skacze - skacze i on.
.זעט דאָס הינטעלע: בערעלע טאַנצט - טאַנצט עס אױך
Widzi szczeniak: Bereł tańczy - tańczy i on.
.דאָס הינטעלע איז פֿרײלעך, עס װיל זיך שפּילט
Szczeniak jest szczęśliwy, on chce się bawić.
װען בערעלע קומט אַהײם פֿון שול, שפּילט ער זיך מיט
.זײַן הינטעלע
Kiedy Bereł przychodzi do domu, bawi się on ze swoim szczeniakiem.
:דאָס הינטעלע מאַכט
!האַװ-האַװ-האַװ
Szczeniak robi:
hau-hau-hau!
?פֿרעגט בערעלע: װילסטו, הינטעלע
Pyta Bereł: co chcesz, szczeniaczku?
.האַװ-האַװ-האַװ - זאָגט דאָס הינטעלע
Hau-hau-hau - mówi szczeniak.
!אָ - זאָגט בערעלע - מײַן הינטעלע װיל עסן -
- O - mówi Bereł - mój szczeniak chce jeść!
.בערעלע גיט דעם הינטעלע עסן
Bereł daje szczeniakowi jeść.
.דאָס הינטעלע עסט. דאָס הינטעלע טרינקט
Szczeniak je. Szczeniak pije.
.דאָס הינטעלע איז פֿרײלעך
Szczeniak jest szczęśliwy.
I to byłoby na tyle, jeśli chodzi o sam tekst. Prawda, że bardzo sympatyczny? :) W tekście pozwoliłem sobie pozaznaczać pewne słowa lub wyrażenia - są to głównie formy czasownikowe, które pozwolą nam utrwalić sobie czas teraźniejszy w jidysz.
W pierwszym zdaniu mamy czasownik האָבן, ale on już nas nie dziwi, ponieważ jego odmiana w cz. teraźniejszym została na blogu już omówiona. Zaznaczyłem także przymiotnik שײן, ale to jedynie ze względu na to, że dotychczas ani raz nie pojawił się na blogu. שײן oznacza oczywiście 'piękny'. Następnie mamy frazę האָב ליב, czyli 'kocha'. Czasownik, bez którego nie można żyć :D Forma bezokolicznikowa, to oczywiście ליב האָבן, odmieniając zmieniamy jedynie formy czasownika האָבן.
(W tym miejscu można, niejako przy okazji, przyswoić słówko ליבהאָבער, czyli 'miłośnik, wielbiciel', ale też 'kochanek'.) Aha, dalej w tym zdaniu widzimy זײַן, które w tym kontekście jest oczywiście NIE bezokolicznikiem 'być', a zaimkiem dzierżawczym 'jego'. Dokładniej, jest to dopełniacz zaimka osobowego 'on' ער, który to dopełniacz w jidysz spełnia funkcję zaimka dzierżawczego (postaram się przedstawić tabelę z odmianą zaimków osobowych albo tutaj na blogu, albo na profilu facebookowym).
Dalej widzimy czasowniki, których oczywiście ;) należałoby się nauczyć. Na całe szczęście ich odmiana jest prosta, więc wystarczy zapamiętać bezokoliczniki. Są to następujące czasowniki:
שטײן - stać,
גײן - iść,
זיצן - siedzieć,
זען - widzieć,
לױפֿן - biec,
שפּרינגען - skakać,
טאַנצן - tańczyć,
שפּילן זיך - bawić się,
קומען - przyjść, wrócić,
מאַכן - robić,
פֿרעגן - pytać,
עסן - jeść,
טרינקען - pić.
Pojawia się jeszcze czasownik גיט, który jest formą 3 osoby liczby pojedynczej bezokolicznika געבן. Widzimy, że zachodzi tu pewna nieregularność, polegająca na zamianie ע w bezokoliczniku na י w formach osobowych oraz na wypadnięciu ב w formach 2 i 3 osoby l. pojedynczej i 2 os. l. mnogiej. Czyli odmiana będzie wyglądała tak:
איך גיב
דו גיסט
ער, זי, עס גיט
מיר גיבן
איר גיט
זײ גיבן
Forma קומט אַהײם myślę, że jest zrozumiała. קומט już omówiliśmy, a słowo אַהײם oznacza 'do domu'. Samo słówko הײם znaczy oczywiście 'dom'. Istnieje również słówko הױז, która także tłumaczy się jako 'dom', z tą różnicą, że chodzi nam raczej o cały budynek, a nie o 'dom' jako zbiór pomieszczeń, w których mieszkamy.
Gdyby kogoś zaintrygowała forma װילסטו, to już spieszę wyjaśnić, że to nic innego, jak forma 2 osoby liczby pojedynczej czasownika 'chcieć' װעלן, tyle tylko, że z zaimka דו (ty), zostało nam samo ו, które doczepiło się do czasownika. Ot, ekonomia języka :)
I chyba ostatnia z takich "ciekawostek" w tym tekście - גיט .גיט דעם już omówiliśmy, wiemy co to. Ale nie wiemy co to jest to דעם. Jest to odmieniona forma rodzajnika określonego דאָס, która stoi w celowniku (jidysz: דאַטיװ). Dlaczego tak? Czasownik געבן wymaga, żeby w zdaniu stały po nim tylko formy celownikowe. Więc nie możemy mu tego odmówić. Tabela z odmianą rodzajników określonych również pojawi się już za chwilę :)
Myślę, że udało mi się wyłowić z tego opowiadanka wszystkie ważne formy. Wydaje mi się, że taka nauka na tekście jest o wiele ciekawsza, niż wykładanie samej teorii - tutaj mamy już gotowe przykłady użycia, a to duży plus :) Mam już przygotowane trzy kolejne takie tekściki (pojawia się już w nich czas przyszły, pojawiają się przeczenia, więc coś nowego), więc nie planuję znowu takiej przerwy, jak ostatnio ;) Bądźcie zdrowi i do zobaczenia!
!אַ גוט יאָר! זײַט געזונט
