?װאָס װיל בערעלע עסן

Co Bereł chce do jedzenia? (+ zaimki pytające)

[wos wił berełe esn?]

!שלומ-עליכם

?װאָס מאַכט איר

Przyszła pora na kolejne opowiadanko, o trudnym losie mamy Bera :D Tekst oczywiście wzięty z "דער אָנהײבער", ze strony 70.

.אין אָװנט גיט די מאַמע בערעלען ברױט מיט פּוטער

Wieczorem daje mama Berełowi chleb z masłem.

:זאָגט בערעלע

Mówi Bereł:

.איך װיל נישט קײן ברױט מיט פּוטער

Ja nie chcę (żadnego) chleba z masłem.

.איך װיל עסן

Ja chcę jeść.

.גיט אים די מאַמע אײער

Daje mu mama jajka.

:זאָגט בערעלע

Mówi Bereł:

.איך װיל נישט קײן אײער, איך װיל עסן

Ja nie chcę (żadnych) jajek, ja chcę jeść.

.גיט אים די מאַמע אַ גלאָז מילעך

Daje mu mama szklankę mleka.

:זאָגט בערעלע

Mówi Bereł:

.איך װיל נישט קײן גלאָז מילעך, איך װיל עסן

Nie chcę (żadnej) szklanki mleka, chcę jeść.

.גיט אים די מאַמע אַן עפּל

Daje mu mama jabłko.

:שרײַט בערעלע

Krzyczy Bereł:

.דאָס װיל איך נישט! איך װיל נישט קײן עפּל

Nie chcę tego! Nie chcę (żadnego) jabłka.

:סערעלע הערט װי בערעלע שרײַט. זי זאָגט

Serełe słyszy jak Bereł krzyczy. Ona mówi:

,בערעלע װיל עסן

Bereł chce jeść,

;און ער װײסט נישט װאָס

i on nie wie co;

:װאָס מע גיט אים, שרײַט ער

Co ktoś mu (coś) da, on krzyczy:

!איך װיל נישט דאָס! נישט דאָס

Nie chcę tego! Nie to!

:לאַכט די מאַמע און זאָגט

Śmieje się mama i mówi:

 ?װילסטו עסן אַ בוך? אַ שליטעלע? אַ שנײמענטש -

Chcesz zjeść książkę? Sanki? Bałwana?

:לאַכט אױך בערעלע און זאָגט

Śmieje się również Bereł i mówi:

!גיט מיר, מאַמע, װאָס דו װילסט -

Daj mi, mamo, co ty chcesz!

Tłumaczenie na polski jest oczywiście bardzo koślawe ;) ale chodzi mi o to, żeby można było sobie dopasować szybko tłumaczenie do słowa. Na żółto zaznaczyłem formy gramatyczne godne zapamiętania w tym tekście, a na niebiesko nowe słówka;)
Pierwsze podkreślone słówko to גיט. Jest to forma 3 osoby l. pojedynczej cz. teraźniejszego czasownika dawać געבן. Dla jasności sytuacji podaję jego odmianę:

איך גיב

דו גיסט

ער, זי, עס גיט

מיר גיבן

איר גיט

זײ גיבן

Kolejną formą, którą zaznaczyłem jest forma בערעלען. Chodzi mi o to, że trzeba zapamiętać, że czasownik "dawać" wymaga od nas dalej dativu (przypadek odpowiadający m,in. naszemu celownikowi), który właśnie ma w końcówce nun (o deklinacji postaram się również napisać coś więcej w przyszłości).

Dalej widzimy zaznaczone przeczenia. W jidysz sprawy mają się następująco: przeczenie czasownika tworzymy przez dodanie po nim partykuły נישט. Czyli "ja chcę" to איך װיל, a "ja nie chcę" to 

איך װיל נישט. Natomiast przeczenie rzeczownika tworzymy przez dodanie partykuły קײן, którą możemy tłumaczyć jako "żaden", ale w tłumaczeniu na polskim możemy ją również pominąć bez szkody dla znaczenia zdania. 

Kolejne żółte zaznaczenie to אים (czytamy jako [em]). Jest to odmieniony zaimek osobowy ער (on) i oznacza "jemu" (tabelki z odmianą zaimków osobowych i rodzajników już powinny być na stronie na facebooku).

Dalej widzimy formę שרײַט, która pochodzi oczywiście od bezokolicznika שרײַען (krzyczeć):

איך שרײַ

דו שרײַסט 

ער, זי, עס שרײַט

מיר שרײַן 

איר שרײַט

זײ שרײַן 

Następnie הערט (słyszy) od bezokolicznika הערן. Odmienia się bardzo standardowo :)

Dalej widzimy zaimek pytający "jak" װי. I w tym miejscu pozwolę sobie podać listę najbardziej popularnych zaimków pytających :)

kto? - ?װער

co? - ?װאָס

kogo?, komu? - ?װעמען 

czyj? - (?װעמענס? (װעמעס

jaki? - ?װאָסער

jak? - (?װי? (אַזױ

gdzie? - (?װאַר? (װוּ

dokąd? - ?װיפֿל

kiedy? - ?װען 

dlaczego? - ?פֿאַרװאָס

dla kogo? - ?פֿאַר װעמען 

z jakiego powodu? - ?צוליב װאָס

czy? - ?צי

Kolejnym słówkiem jest װײסט (wie), czyli forma 3 os. l. poj. cz. teraz. bezokolicznika װיסן (wiedzieć). W trakcie odmiany jud przechodzi w cwej judn, czyli odmiana wygląda tak:

איך װײס

דו װײסט

(ער, זי, עס װײס(ט

מיר װײסן 

איר װײסט

זײ װײסן 

Można zauważyć, że 3 osoba liczby pojedynczej zachowuje się trochę nietypowo, bo zamiast końcówki ט-, ma opcjonalnie końcówkę סט-.

I dalej mamy zaimek nieokreślony מע. Przyznam, że dla mnie był na początku zagadkowy. Okazało się, że jest to tzw. forma ściągnięta (można to rozumieć jako formę skróconą) zaimka מען (może występować również jako מי) i oznacza tyle, co "ktoś" (można to również tłumaczyć konstrukcjami bezosobowymi - w naszym przypadku mogłoby to więc wyglądać "co mu się coś da, to on krzyczy").

I ostatnie żółte słówko to לאַכט (śmieje się). Jest to forma pochodząca oczywiście od bezokolicznika לאַכן (śmiać się), który to czasownik odmienia się w sposób regularny.

Nowe słówka, które poznaliśmy w tym tekście to:

chleb z masłem - ברױט מיט פּוטער

jaka - אײער

szklanka mleka - גלאַז מילעך

jabłka - עפּל

książka - בוך 

sanki - שליטעלע

bałwan (czyt. [sznejmencz]) - שנײמענטש

Myślę, że to wszystko, co dało się wyciągnąć z tego krótkiego tekstu. Wkrótce następny ;)

Zapraszam na facebookową stronę, na której umieściłem tabelę odmian zaimków osobowych i rodzajników określonych ;)

Powodzenia!

!זײַט געזונט