 |
| Typowa purimowa słodkość - hamantaszn (jid. המן־טאַשן) 'uszy Hamana' i życzenia na święto Purim פּורים שמח [purim sameach] - wesołego Purim! |
Dla Żydów nastała światłość i radość, wesele i zaszczyt.
/Księga Estery 8:16/
.לַיְּהוּדִים, הָיְתָה אוֹרָה וְשִׂמְחָה, וְשָׂשֹׂן, וִיקָר
[lajehudim, hajeta ora wesimcha, wesason, wikar.]
Wielkimi krokami zbliża się jedno z najradośniejszych świąt w żydowskim kalendarzu - PURIM. W tym roku święto zaczyna się 11 marca po zachodzie słońca i trwa do zmroku dnia następnego (14. dzień miesiąca adar - י״ד אדר).
Święto Purim jest jednym z dwóch świąt żydowskich (obok Chanuki), które zostało ustanowione przez rabinów, a o którym nie wspomina Tora.
Wydarzenia, które zapoczątkowały święto, opisane zostały w Księdze Estery (hebr. מְגִלַּת אֶסְתֵּר [megilat ester] - 'zwój Estery'). Pokrótce - wszystko dzieje się w stolicy Persji, Suzie (herb. שׁוּשָׁן [szuszan]), ok. połowy V w. p.n.e. Perski król, Achaszwerosz (hebr. אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ; znany również jako Kserkses I) oddala za nieposłuszeństwo swoją żonę, królową Waszti (hebr.וַשְׁתִּי [waszti]). W tym czasie z całego kraju zjeżdżają najpiękniejsze kobiety, żeby wstąpić do królewskiego haremu, wśród nich znajduje się Estera (hebr. אֶסְתֵּר [ester]), w której król zakochuje się tak bardzo, że bierze ją za żonę (nie wie jednak, że jest ona Żydówką). Esterę wychowywał jej kuzyn, Mordechaj (hebr. מָרְדֳכַי [mordechaj]). Kiedy wyszła ona za mąż za Achaszwerosza, Mordechaj zalecił jej ukrywać swoje żydowskie pochodzenie (dlatego Esterę znamy właśnie jako Esterę, a nie Hadassę - to było jej hebrajskie imię (hebr. הֲדַסָּה [hadasa], co oznacza 'mirt'), które zmieniła na imię perskie). Mordechaj, kiedy odprowadzał Esterę na dwór królewski usłyszał rozmowę dwóch eunuchów, planujących zamach na życie króla. Powiedział o tym Esterze, ta przekazał to Achaszweroszowi i ocaliła mu życie. Król nagrodził Mordechaja i wyniósł go na wysokie stanowisko w państwie. Nie spodobało się to wielu osobom, m.in. wezyrowi Hamanowi (hebr. הָמָן [haman]) - drugiemu po Achaszweroszu człowiekowi w Persji. Dodatkowo, mimo zaleceń króla, Mordechaj nie oddawał pokłonów Hamanowi (nie robił tego ze względów religijnych, był Żydem i czcił jedynie B-ga). Haman nie mógł pozwolić na taką zniewagę i postanowił zabić nie tylko Mordechaja, ale wszystkich Żydów zamieszkujących Persję. Datę zagłady wybrał losowo (po hebrajsku "los" to פּוּר [pur], liczba mnoga to פּוּרִים [purim] - stąd nazwa święta) na 13 dzień miesiąca adar. Kiedy Mordechaj, dowiedziawszy się o planach wezyra, opowiedział o nich Esterze ta postanowiła nie dopuścić do tragedii. Poprosiła króla o wyprawienie przyjęcia, na który zaproszony został Haman. Kiedy goście byli już wyraźnie odurzeni winem Estera wyjawiła swojemu mężowi, Achaszweroszowi, że jest Żydówką i, że planowana jest okrutna zbrodnia przeciw wszystkim perskim Żydom i prosiła go o pomoc. Król zapytał, kto stoi za tym zbrodniczym planem. Estera wskazała na Hamana. Król się wściekł i rozkazał zabić wezyra. Haman został nabity na pal, który sam przygotował dla Mordechaja.
 |
| Estera demaskuje Hamana na uczcie – obraz Ernesta Normanda (1888) Źródło:By Ernest Normand - photo of an original painting, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=14549646 |
Na tym jednak historia się nie kończy. Estera poprosiła króla, żeby pozwolił rozesłać Żydom listy, w których dostaną oni zgodę na zabicie swoich wszystkich wrogów. Wg Księgi Estery zabito wtedy 75 000 ludzi. Kolejny dzień, 14 adar, był dniem wielkiej radości wśród Żydów, bo zostali wyzwoleni od wrogów. Jednak w samej Suzie, otoczonej murem, walki jeszcze trwały, i radość przyszła tam dzień później, 15 dnia miesiąca adar. Dlatego teraz, w miastach otoczonych murem, (niekoniecznie teraz, a za czasów Jozueago (hebr. יְהוֹשֻעַ [jehoszua], który walczył z Amalekitami, których potomkiem był Haman), np. Jerozolima, Purim trwa dwa dni, drugi dzień nazywa się Szuszan Purim (hebr. שׁוּשָׁן פּוּרִים, od hebrajskiej nazwy miasta Suza).
Święto Purim, nazywane jest Żydowskim Karnawałem - ludzie się przebierają i nie oszczędzają się w zabawie. Jedna z micwot ("micwa" - przykazanie, obowiązek, l.mn. "micwot") głosi, że w Purim należy wypić tyle wina, żeby nie było się w stanie odróżnić okrzyku "Błogosławiony Mordechaj!" (hebr. ברוך מרדכי [baruch mordechaj]) od "Przeklęty Haman!" (hebr. ארור המן [arur haman]). Z tego przykazania wziął się zwyczaj purimowych parad, zwanych adlojada עדלאידע - 'aż nie będę wiedział' (jid. adlojade) - tradycja narodziła się w Tel Awiwie w 1912 roku. Uczestnicy przechodzą przez miasto w przebraniach, bawią się, parodiują etc.
W tym dniu każdy Żyd jest zobowiązany do dwukrotnego wysłuchania Księgi Estery - raz wieczorem, drugi raz rankiem następnego dnia. Czytanie trwa zwykle dość długo, gdyż za każdym razem, kiedy wymieniane jest imię Hamana (a w Ks. Estery pada ono ponad 50 razy) tłum stara się je zagłuszyć - tupie, krzyczy i używa specjalnych purimowych grzechotek/kołatek (jid. דער גראַגער [der grager]; hebr. רַעֲשָׁן [ra'aszan]).
 |
| Purimowa grzechotka - דער גראַגער Źródło: By Yoninah - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=649115 |
W czasie Purim Żydzi mają do spełnienia kilka obowiązków. Są to:
- miszloach manot (hebr. מִשְׁלוֹחַ מָנוֹת - wysyłanie porcji); jid. שלח־מנות [szałech-mones] - micwa polegająca na wysłaniu minimum jednej osobie prezentu, który składa się z przynajmniej dwóch potraw gotowych od razu do zjedzenia;
- matanot lewjonim (hebr. מַתָּנוֹת לָאֶוְיֹנִים) - jest to purimowa cedaka (hebr. צְדָקָה - jałmużna, w jidysz czytamy [cdoke]), polegająca na obdarowaniu datkami, prezentami przynajmniej dwóch potrzebujących osób;
- seuda (hebr. סְעוּדָה - uroczysty, świąteczny posiłek, w jidysz czytamy [sude]) - purimowy obfity uroczysty posiłek, w trakcie którego spożywa się najbardziej znany deser - hamantaszn (jid. המן־טאַשן - kieszenie, sakiewki Hamana - nawiązanie do negatywnych cech Hamana, który przyjmował łapówki, hebr. אֹזֶן הָמָן [ozen haman; (jid.) oznej haman] - uszy Hamana - to nawiązanie to średniowiecznego sposobu karania złoczyńców - przed wymierzeniem kary śmierci obcinano im uszy). Hamantasze to trójkątne ciasteczka (niektórzy twierdzą, że ich kształt ma przypominać kapelusz, który nosił Haman), nadziewane najczęściej makiem lub powidłami (np. mirabelkowymi).
- dwukrotne wysłuchanie KAŻDEGO SŁOWA Księgi Ester (hebr. מְגִלַּת אֶסְתֵּר [megilat ester] - 'zwój Estery') - wieczorem i rano następnego dnia.
 |
| Hamantasze Źródło: מאת Yoninah - נוצר על ידי מעלה היצירה, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24750783 |
To, co rzuca się mocno w oczy, kiedy rozmyślamy nad Świętem Losów, to fakt, że jest to święto bardzo fizyczne, stojące na drugim biegunie, porównując z Jom Kipur (kiedy to pościmy i rozmyślamy o stanie ducha). W Purim należy się bawić, szaleć. Jest to święto, w którym funkcjonujemy trochę pod osłoną, zza ukrycie. Chociażby polecenie, żeby się upić sugeruje nam działanie nie całkiem świadome, dzięki czemu możemy zajrzeć za ramy ograniczających nas czasami konwenansów. Zwróćmy uwagę, że w Księdze Ester ani razu nie pada słowo Bóg. Czy to oznacza, że B-g nie działał wtedy? Nie, działał. Ale działał przez ludzką fizyczność. Podkreślamy tym samym fakt, że nasza relacja z B-giem powinna się opierać nie tylko na duchowych dywagacjach, ale również na poziomie materialnym, bo to jest część nas, ludzi, tak samo dobra jak wszystko inne. Święto Purim uczy nas, że Bóg działa z ukrycie, również przez te wydarzenia, które my nazywamy przypadkami.
Wszystkim czytelnikom życzę szczęśliwego i radosnego Purim! Bawmy się!
!חג פּורים שמח
[Chag purim sameach!]
 |
| Źródło: http://www.tapuz.co.il/blogs/viewentry/2493243 |
http://the614thcs.com/26.503.0.0.1.0.phtml
http://www.fzp.net.pl/swieta-zydowskie/purim
http://www.chabad.org.pl/swieta/purim/473-purim
własne notatki.
