גוט מײדעלע

Dobra dziewczynka

Shalom! Dzisiejszy wpis postanowiłem trochę urozmaicić i tekst, który będę omawiał wstawiłem w wersji pisanej. Myślę, że będzie to dość dobry sposób, żeby poćwiczyć czytanie czcionki pisanej :) (gdyby jednak ktoś miał problem z rozszyfrowaniem tego, co jest wyżej napisane, to odsyłam do mojego ukochanego elementarza "Der Onheyber", na strony 72-73 - elementarz jest dostępny również w sieci). 

Dodam oczywiście tłumaczenie tekstu, omówienie słówek, które się do tej pory mogły nie pojawić i ewentualnie jeszcze jakieś konieczne informacje, które przyjdą mi do głowy, jeśli chodzi o gramatykę ;) Do dzieła!

Tłumaczenie:

1. Mama mówi do Bera:

2. Idź kup mi jajka i (kup mi) jabłka.

3. - Ja nie chcę iść - mówi Ber. - Ja chcę się bawić.

4. Mówi mama:

5. Idź, Ber, muszę/potrzebuję mieć jajka i jabłka.

6. - Niech Serełe idzie. - Ja chcę się bawić. 

7. Wysyła mama Serełe. Biegnie Serełe i kupuje rzeczy. Wraca do domu i krzyczy:

8. - Mamo, mam jajka! Mam jabłka!

9. - Dobrze, grzeczna dziewczynko - mówi mama. - Kocham cię!

10. Wieczorem siedzą wszyscy przy stole i jedzą.

11. Daje mama Serełe jabłko.

12. Krzyczy Ber: mamo, ja też chcę jabłko!

13. Mówi mama:

14. Nie, Ber, dla ciebie nie mam żadnego jabłka!

15. Dlaczego? - pyta Ber. - Dlaczego Serełe ma jabłko?

16. Serełe jest grzeczna dziewczynką. Kto nie chce kupować jabłek, ten nie je żadnych jabłek.

Słówka:

tu: mnie - מיר

jajka - אײער

jabłka - עפּל

rzeczy (l. poj. זאַכן - ( זאַך

dom - הױז

dziewczynka - מײדעלע

wieczorem - אין אָװנט

wszyscy - אַלע

przy stole - בײַם טיש

kto - װער

ten - װעט

Słówka:

kupować - קױף - קױפֿן 

bawić się - שפּילן זיך 

musieć, trzeba, należy, powinien, potrzebować, wymagać* - דאַרף - דאַרפֿן 

wysyłać - שיקט - שיקן 

biec - לױפֿט - לױפֿן 

wracać, wchodzić w/do - קומט אַרײַן - קומען אַרײַן 

kocham cię** - איך האָב דיך ליב 

siedzieć - זיצן 

* דאַרפֿן

To jest czasownik modalny, o znaczeniu takim jak wyżej. Co istotne i co należy zapamiętać - w trzeciej osobie liczby pojedynczej czasownik ma nietypową formę:

איך דאָרף 

דו דאָרפֿסט 

ער דאָרף 

מיר דאָרפֿן 

איר דאָרפֿט

זײ דאָרפֿן 

**איך האָב דיך ליב 

Kochać to w jidysz ליב האָבן. 

Co z tym robimy? Oczywiści odmieniamy czasownik האָבן, który przechodzi nam w zdaniu przed "ליב" i dalej kończymy zdanie. Proste ;)

I to tyle na dzisiaj:)

Powiedzcie proszę, czy takie wpisy z tekstem pisanym od czasu do czasu byłyby dobrym pomysłem?

Wg mnie mamy rzadko kontakt z formą pisaną jidysz i fajnie byłoby to zmienić :)

Dziękuję za uwagę i ewentualne opinie. Bądźcie zdrowi!

PS. Przepraszam za dość toporne korekty na zdjęciu - niestety, już przy publikowaniu zauważyłem literówki u siebie w pisanej wersji ;)

דער װינטער און דאָס שליטעלע

Zima i sanki

Shalom! Kolejny raz przerwa była zbyt długa. Ale nic nie poradzę - stało się ;) Mogę jedynie obiecać, przede wszystkim sobie, że postaram się być bardziej systematyczny.

Dzisiaj wstawiam przyjemny tekścik o...zimie ;) Tak, wiem, po zimie to już prawie śladu nie ma, kiedy to piszę, ale...może to tym bardziej powód, żeby powspominać :D Tekst pochodzi z, oczywiście, podręcznika "Der Onheyber", ze stron 68-70. Zapraszam!

.עס איז װינטער. אין דרױסן פֿאַלט אַ שנײ

Jest zima. Na zewnątrz pada śnieg.

.אין דרױסן זענען דאָ אַ סך קינדער

Na zewnątrz znajduje się wiele dzieci.

.בערעלע און סערעלע זענען אױך אין דרױסן

Bereł i Serełe taką są na zewnątrz.

.בערעלע האָט אַ שײן שליטעלע

Bereł ma piękne sanki.

.בערעלע זאָגט: איך װעל זײַן אַ פֿערדעלע

Bereł mówi: Ja będę konikiem.

.בערעלע שלעפּט דאָס שליטעלע

Bereł ciągnie (te) sanki.

!סערעלע שרײַט: װיאָ, פֿערדעלע, װיאָ

Serełe krzyczy: Wio, koniku, wio! 

.בערעלע לױפֿט װי אַ פֿערדעלע. ער שלעפּט װי אַ פֿערדעלע

Bereł biegnie jak konik. On ciągnie (sanki) jak konik.

.ער שלעפּט דאָס שליטעלע מיט סערעלע

On ciągnie te sanki z Serełe (na których siedzi Serełe).

!זאָגט סערעלע: איך װיל זײַן אַ פֿערדעלע

Mówi Serełe: Ja chcę być konikiem!

.זי גײט אַראָפּ פֿון שליטעלע. בערעלע זיצן אין שליטעלע

Ona podchodzi do sanek. Bereł siada (dokł. siedzi) na sankach.

.סערעלע שלעפּט און שלעפּט. זי קען קײן סך נישט שלעפּן

Serełe ciągnie i ciagnie. Ona już więcej nie może ciągnąć.

:שרײַט זי צו אַ ייִנגעלע

Krzyczy ona do chłopca:

?ייִנגעלע, ייִנגעלע, װעסטו העלפֿן שלעפּן

Chłopczyku, chłopczyku, pomożesz ciągnąć?

.גײט צו דאָס ייִנגעלע צו סערעלען. ער װיל העלפֿן שלעפּן

Podchodzi ten chłopiec do Serełe. On chce pomóc ciągnąć.

ער איז אַ גוט ייִנגעלע. סערעלע און דאָס ייִנגעלע שלעפּן דאָס שליטעלע מיט בערעלען

On jest dobrym chłopcem. Serełe i ten chłopiec ciągną sanki, na których siedzi Bereł (dokł. z Berem).

בערעלע זאָגט: איך װיל שלעפּן! זאָל דאָס ייִנגעלע זיצן אין שליטעלע! ער איז אַ גוט ייִנגעלע

Bereł mówi: Ja chcę ciągnąć! Niech ten chłopiec usiądzie na sankach. On jest dobrym chłopcem!

Słownictwo:

zima - דער װינטער

na zewnątrz; na dworze - אין דרױסן

śnieg - דער שנײ

 wiele, dużo [a sach] - אַ סך

ładny, piękny - שײן

sanki - דאָס שליטעלע

konik, mały koń, (też w znaczeniu konik, jako hobby) - דאָס פֿערדעלע, דאָס פֿערדל

 jak [wi] - װי

z, od; z powodu; wprowadza formę dopełniacz; tu: do - פֿון

do; w kierunku - צו

chłopiec - דאָס ייִנגעלע

niech - זאָל

Gramatyka:

padać, spadać, upadać - פֿאַלט - פֿאַלן

znajdować się, znajdują się - זענען דאָ

czasownik posiłkowy czasu przyszłego* - איך װעל - װעלן 

ciągnąć, wlec - שלעפּט - שלעפּן

biegać - לױפֿט - לױפֿן

podchodzić - גײט אַראָפּ - אַראָפּגײן

nie mogę już więcej czegoś robić (+ bezokol.) - איך קען קײן סך נישט

odpowiada angielskiemu  you will* - װעסטו

pomagać - העלפֿן

* W dwóch zdaniach pojawia się czas przyszły. Jak go tworzymy? Bardzo prosto. Konstrukcja wygląda tak:

podmiot + odmieniona forma czasownika posiłkowego װעלן + czasownik w bezokoliczniku

Na co musimy uważać? Czasownik posiłkowy czasu przyszłego װעלן ma w bezokoliczniku formę identyczną z czasownikiem "chcieć", więc należy być czujnym :)

Dla jasności podam odmianę obu tych czasowników:

Odmiana czasownika posiłkowego czasu przyszłego

װעלן

איך װעל

דו װעסט

ער, זי, עס װעט

מיר װעלן 

איר װעט

זײ װעלן 

Odmiana czasownika "chcieć"

װעלן 

איך װיל

דו װילסט

ער, זי, עס װיל

מיר װילן 

איר װילט 

זײ װילן 

Forma װעסטו, którą spotykamy w tekście jest wynikiem połączenie zaimka osobowego דו i formy osobowej czasownika װעסט. Od zaimka "odklejamy" -ד, i uzyskane w ten sposób waw ו- "doklejamy" do formy osobowej װעסט. I już ;)

I to chyba byłoby na tyle na dzisiaj :) Przyjemnej lektury!