CZASOWNIK

דער ווערב

[der verb]

Oczywiście, co to jest czasownik rozpisywać się chyba nie muszę - i w jidisz, i w polskim ma on podobne funkcje, więc na tym gruncie problemów nie przewiduję :) W związku z tym skupię się od razu na części praktycznej. Wypiszę kilka zdań w jidisz, zaznaczę w nich czasowniki i następnie przeanalizuję ich formy gramatyczne (na początek będą to tylko formy czasu teraźniejszego i bezokoliczniki).

.גוטע קינדער זיצן שטיל אין קלאַס

[gute kinder zicn sztił in kłas]

Grzeczne (dobre) dzieci siedzą cicho w klasie.

.יידישע קינדער לערנען זיך לייענען יידיש

[jidisze kinder łernen zich łejenen jidisz]

Żydowskie dzieci uczą się czytać w jidisz.

.אַלע קינדער שרײַבן יידיש

[ałe kinder szrajbn jidisz]

Wszystkie dzieci piszą w jidisz.

!די מאַמע זאָגט: גוט־מאָרגן, קינדער

[di mame zogt: gut-morgn, kinder]

Mama mówi: dzień dobry, dzieci!

.דער טאַטע שטײט אויף

[der tate sztejt ojf]

Tata wstaje.

.די מאַמע װאַשט זיך

[di mame waszt zich]

Mama myje się.

.די קינדער זיצן און עסן ברויט מיט פּוטער

[di kinder zicn un esn brojt mit puter]

Dzieci siedzą i jedzą chleb z masłem.

.טאַטע־מאַמע זיצן בײַם טיש

[tate-mame zicn bajm tisz]

Rodzice siedzą przy stole.

.עס איז שבת

[es iz szabes]

(To) jest sobota.

Teraz skupmy się na zaznaczonych czasownikach:

3 osoba liczby mnogiej - (oni) siedzą - זיצן

bezokolicznik (równa się formie 3 os. l. mn.) - siedzieć - זיצן

3 os. l. mn. - (oni) uczą się - לערנען זיך

bezokolicznik (j.w.) - uczyć się - לערנען זיך

bezokolicznik - czytać - לייענען

3 os. l. mn. - (oni) piszą - שרײַבן

     bezokolicznik (j.w.) - pisać - שרײַבן

3 os. l. poj. (on, ona, ono) mówi - זאָגט

bezokolicznik - mówić - זאָגן

3 os. l. poj. - (on, ona, ono) wstaje - שטײט אויף

  bezokolicznik (cząstka 'ojf' w bezokoliczniku występuje jako prefiks, w formach osobowych odłącza się od czasownika i pisze się po nim, rozdzielnie) - wstawać - אויפֿשטײן

 3 os. l. poj (on, ona, ono) myje się - װאַשט זיך

 bezokolicznik - myć się - װאַשן זיך

3 os. l. mn. - (oni) jedzą - עסן

bezokolicznik - jeść - עסן

3 os. l. poj. - (on, ona, ono) jest - איז

bezokolicznik - być (CZASOWNIK NIEREGULARNY, o tych będzie następny wpis) - זײַן

Jak można zauważyć, bezokoliczniki w języku jidysz kończą się albo na -n (ן-) albo na -en (ען-). Żeby prawidłowo odmienić czasownik (dotyczy TYLKO czasowników regularnych!) musimy odrzucić tę końcówkę bezokolicznika i wzamian podstawić potrzebną nam końcówkę osobową. Oczywiście, musimy znać te końcówki :) 

1 os. l. poj. - brak końcówki (odrzucamy -n lub -en i już)

2 os. l. poj. -st (סט-)

3 os. l. poj -t (ט-)

1 os. l. mn. -en (ען-) lub -n (ן-) - forma równa bezokolicznikowi

2 os. l. mn. -t (ט-) - forma równa 2 os. l. poj.

3 os. l.mn. -en (ען-) lub -n (ן-) - forma równa bezokolicznikowi i 1 os. l. mn.

I dla wprawki odmieńmy jakiś czasownik regularny, np. siedzieć - זיצן (on też ma w sobie pewną 'oryginalność')

איך זיץ

ja siedzę

דו זיסט

ty siedzisz

tutaj widzimy, że znika nam literka cadyk (צ) - chodzi o to, że trudno czytałoby się połączenie 'cs', więc dla ułatwienia wymowy w drugiej osobie l. poj. cadyk nie ma

ער, זי, עס זיצט

on, ona, ono siedzi

מיר זיצן 

my siedzimy

איר זיצט

wy siedzicie

זײ זיצן 

oni, one siedzą

Polecam poodmieniać pozostałe czasowniki regularne z dzisiejszego wpisu, tak dla utrwalenia ;)

Następny wpis - odmiana w czasie teraźniejszym kilku czasowników nieregularnych. Pozdrawiam :)