CZAS PRZYSZŁY

די קומענדיקע צײַט

[di kumendike cajt]

   Co u Was? [wos macht ir] ?װאָס מאַכט איר Witajcie![szalom] !שלום 

Czas przyszły w języku jidysz tworzy się wyjątkowo prosto. Do czasownika posiłkowego װעלן [weln] dodajemy bezokolicznik. I już! :) Czasownik posiłkowy oczywiście odmienia się przez osoby i liczby. WAŻNE! Musimy pamiętać, że czasownik posiłkowy װעלן to nie ten sam czasownik, co czasownik 'chcieć', który formę bezokolicznika też ma װעלן. Na całe szczęście oba czasowniki odmieniają się inaczej, więc nie jest najgorzej :) Czasownika posiłkowego װעלן nie tłumaczymy samodzielnie, pełni on tę samą funkcję co angielskie "will", albo niemieckie "werden".

Odmiana czasownika posiłkowego װעלן

איך װעל

[ich wel]

דו װעסט

[du west]

ער, זי, עס װעט

[er, zi, es wet]

מיר װעלן 

[mir weln]

איר װעט

[ir wet]

זײ װעלן

[zej weln] 

I teraz, przechodząc do praktyki, odmieńmy w czasie przyszłym czasowniki CZYTAĆ שרײַבן [szrajbn] i PISAĆ לײענען [lejenen]:

איך װעל שרײַבן און לײענען

[ich wel szrajbn un lejenen]

ja będę pisać i czytać

דו װעסט שרײַבן און לײענען

[du west szrajbn un lejenen]

ty będziesz pisać i czytać

ער, זי, עס װעט שרײַבן און לײענען

[er, zi, es wet szrajbn un lejenen]

on, ona, ono będzie pisać i czytać

מיר װעלן שרײַבן און לײענען

[mir weln szrajbn un lejenen]

my będziemy pisać i czytać

איר װעט שרײַבן און לײענען

[ir wet szrajbn un lejenen]

wy będziecie pisać i czytać

זײ װעלן שרײַבן און לײענען

[zej weln szrajbn un lejenen]

oni będą pisać i czytać

W formie potocznej istnieje możliwość skrócenia formy czasu przyszłego. Do zaimka osobowego dodajemy ostatnią literę odmienionej formy czasownika posiłkowego װעלן i dalej już bez zmian idzie bezokolicznik czasownika, np.:

Tłumaczenie	Forma potoczna	Forma literacka
ja przyjdę	איכ'ל קומען	איך װעל קומען
on przyjedzie	ער'ט פֿאָרן	ער װעט פֿאָרן
my napiszemy	מיר'ן אָנשרײַבן	מיר װעלן אָנשרײַבן
wy napiszecie	איר'ט אָנשרײַבן	איר װעט אָנשרײַבן

I na sam koniec kilka przykładów na czas przyszły (די קומענדיקע צײַט):

.איך װעל דיר שרײַבן אָפֿט

[ich wel dir szrajbn oft]

Będę do ciebie pisać często.

.דער ערשטע בריװ װעל איך אָנשרײַבן מאָרגן

[der erszte briw wel ich onszrajbn morgen]

Pierwszy list napiszę do ciebie jutro.

.איך װעל קומען אַהײַם שפּעט

[ich wel kumen ahejm szpet]

Przyjdę do domu późno.

Ponieważ mówimy o czasie, to obrazek zegara z podręcznika Der onheyber. The Beginner. Uwielbiam ilustracje z tej książki ;)

I dobiegliśmy do końca. Kolejny czas opanowany :) jeszcze tylko przeszły i czasy w jidysz nie mają przed nami tajemnic :) O czym będzie kolejny wpis jeszcze nie wiem. Ale na sto procent będzie ciekawy ;) (właście, sto procent - więc może liczebniki). 

:) Do widzenia! Bądźcie zdrowi! [a gutn tog! zajt gezunt!] !אַ גוטן טאָג! זײַט געזונט

OPOWIADANIE

די דערצײלונג

[di dercejlung]

Wiem wiem, miała być bajka, ale jednak będzie krótka historyjka, której akcja toczy się w...kuchni ;) Źródłem opowiadanka jest książka "דער אָנהייבער" ("Der onheyber. The Beginner") Davida Bridgera s. 33-34. Występują, oczywiście: Bereł (בערעלע), Serełe (סערעלע) i mama (די מאַמע).

.די מאַמע איז אין קיך. סערעלע איז אױך אין יך

[di mame iz in kich. serełe iz ojch in kich]

Mama jest w kuchni. Serełe też jest w kuchni.

?סערעלע פֿרעגט: מאַמע, װאָס טוסטו

[serełe fregt: mame, wos tustu?]

Serełe pyta: mamo, co robisz?

.זאָגט די מאַמע: איך קאָך. די קינדער דאַרפֿן עסן

[zogt di mame: ich koch. di kinder darfn esn.]

Odpowiada mama: ja gotuję. Dzieci muszą jeść.

!זאָגט סערעלע: מאַמע, מאַמע, איך בין אַ גרױסע! איך װיל דיר העלפֿן

[zogt serełe: mame, mame, ich bin a grojse! ich wił dir helfn!]

Odpowiada (mówi) Serełe: mamo, mamo, ja jestem duża. Chcę ci pomóc!

.זאָגט די מאַמע: גוטע קינדער דאַרפֿן העלפֿן

[zogt di mame: gute kinder darfn helfn.]

Mama mówi: dobre (grzeczne dzieci muszą pomagać.

.בערעלע קומט אױך אין קיך

[berełe kumt ojch in kich]

Bereł też wchodzi do kuchni.

?פֿרעגט בערעלע: װאָס טוסטו, סערעלע

[frogt berełe: wos tustu, serełe]

Pyta Bereł: co robisz, Serełe?

.זאָגט סערעלע: איך קאָך, איך העלף דער מאַמען

[zogt serełe: ich koch, ich helf der mamen]

Odpowiada Serełe: ja gotuję, pomagam mamie.

!איך װיל דיר אױך העלפֿן! גוטע קינדער דאַרפֿן העלפֿן

[ich wił dir ojch helfn! gute kinder darfn helfn]

Ja też będę tobie pomagał! Grzeczne dzieci muszą pomagać!

!לאַכט די מאַמע: גײט, קינדער, עסן

[lacht di mame: gejt, kinder, esn!]

Śmieje się mama: idźcie, dzieci, jeść!
.סערעלע און בערעלע לאַכן אױך
[serełe un berełe lachn ojch]
Serełe i Bereł też się śmieją.
...!גוטע קינדער דאַרפֿן עסן
[gute kinder darfn esn!]
Grzeczne dzieci muszą jeść!...

/Źródło: Bridger D., Der onheyber. The Beginner., FARLAG MATONES, New York, N.Y. 1947, s. 34./

גלאָסאַר
[glosar]
słownik

 mama - די) מאַמע)

kuchnia - די) קיך) 

również - אױך

pytać - פֿרעגן

co - װאָס

mówić, powiedzieć, odpowiedzieć - זאָגן

gotować - קאָכן

musieć, należy, powinien - דאַרפֿן

jeść - עסן

duży - גרױס

tobie - דיר

pomagać - העלפֿן

przychodzić - קומען

śmiać się (dobrze byłoby zwrócić uwagę, że w jidysz jest to czasownik niezwrotny, czyli nie ma partykuły 'się') - לאַכן

idźcie! - גײט

Na dzisiaj to wszystko :) Wystarczy opanować słownictwo i właściwie będzie można zupełnie przyzwoite zdania budować samodzielnie ;) Następnym razem postaram się zrobić coś gramatycznego (może czas przyszły). Do zobaczenia! Bądźcie zdrowi! !זײַט געזונט [zajt gezunt]

CZASOWNIK (kontynuacja)

דער ווערב

[der werb]

Dzisiaj postaram się przedstawić trzy najczęściej chyba używane czasowniki NIEREGULARNE w jidysz - być, chcieć i mieć. Oczywiście jest ich więcej, ale te trzy na samym początku w zupełności zaspokoją nasze językowe potrzeby ;)

1. Czasownik BYĆ זײַן [zajn]

איך בין

[ich bin]

ja jestem 

דו ביסט

[du bist]

ty jesteś

ער, זי, עס איז

[er, zi, es iz]

on, ona, ono jest

(מיר זײַנען (זענען

[mir zajnen (zenen)]

my jesteśmy

(אַיר זײַט (זענט

[ir zajt (zent)]

wy jesteście

(זײ זײַנען (זענען

[zej zajnen (zenen)]

oni są

.איך בין אַ דאָקטאָר

[ich bin a doktor]

Jestem lekarzem.

.ער איז אַ לערער

[er iz a łerer]

On jest nauczycielem.

.זײ זײַנען סטודענטן

[zej zajnen studentn]

Oni są studentami.

2. Czasownik MIEĆ האָבן [hobn]

איך האָט

[ich hob]

ja mam

דו האָסט

[du host]

ty masz

ער, זי, עס האָט

[er, zi, es hot]

on, ona, ono ma

מיר האָבן

[mir hobn]

my mamy 

איר האָט

[ir hot]

wy macie

זײ האָבן 

[zej hobn]

oni mają

.איך האָב אַן אינטערעסאַנטן בוך

[ich hob an interesantn buch]

Mam ciekawą książkę.

.זי האָט דרײַ קינדער

[zi hot draj kinder]

Ona ma troję dzieci.

.דער ברודער האָט אַ קלײנע טאָכטער

[der bruder hot a klejne tochter]

Brat ma małą córkę.

3. Czasownik CHCIEĆ װעלן [wełn]

איך װיל

[ich wił]

ja chcę

דו װילסט

[du wiłst]

ty chcesz

ער, זי, עס װיל

[er, zi, es wił]

on, ona, ono chce

מיר װילן

[mir wiłn]

my chcemy 

איר װילט

[ir wiłt]

wy chcecie

זײ װילן

[zej wiłn] 

oni chcą

.בערעלע װיל ברױט

[berełe wił brojt]

Bereł chce chleb.

.סערעלע װיל ברױט מיט פּוטער

[serełe wił brojt mit puter]

Serełe chce chleb z masłem.

.קינדער װילן קאַװע מיט מילעך

[kinder wiłn kawe mit milech]

Dzieci chcą kawę z mlekiem.

Dla oswojenia się z alfabetem pisanym - wszystkie trzy czasowniki nieregularne z dzisiejszego wpisu :)

Na dzisiaj to wszystko :) przyszły wpis będzie bardziej rozrywkowy - postaram się opowiedzieć bajkę :)